Van strategieën hebben naar strategisch zijn

(Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels geschreven en werd automatisch vertaald)

• Voorzie jij je leerlingen van de juiste tools voor levenslang leren?

• Of beperk je hun potentieel onbewust door alleen te focussen op cognitieve strategieën?

Ontdek hoe inzicht in de rol van context en het versterken van de keuzevrijheid van leerlingen hun strategieën kunnen transformeren en echt adaptief leren bevorderen.

Dit artikel is onderdeel van een reeks blogposts, geschreven als een persoonlijke reflectie op de vele inspirerende discussies tijdens de EARLI SIG 16 Metacognitie en Zelfregulerend Leren-conferentie in Heidelberg (11-13 september 2023). Ik wil alle sprekers en deelnemers bedanken voor hun werk en inzichten!

Het dominante discours over leren

In de literatuur over zelfregulerend leren (ZRL) benadrukken we vaak het belang van een ADAPTIEF gebruik van strategieën door leerlingen. Het huidige discours rond leren lijkt zich echter grotendeels te richten op de vraag of leerlingen wel of niet 'de meest effectieve' cognitieve strategieën gebruiken, waarbij de belangrijke rol van CONTEXT vaak over het hoofd wordt gezien.

Veel van het debat over leren is gebaseerd op effectiviteitsonderzoek en meta-analyses. Dergelijke studies proberen beleid en praktijk te informeren over de meest effectieve manieren waarop leerlingen kunnen leren en leraren kunnen lesgeven. De kracht van deze studies ligt in hun vermogen om via generieke conclusies beleid en praktijk te helpen orde te scheppen in de overvloed aan individuele studies. Maar om tot algemene conclusies te komen, moeten deze studies veel contextuele informatie en onderzoeken die niet passen in hun specifieke methodologie wegfilteren. Hoewel dit nauwelijks besproken wordt, heeft het GROTE implicaties. Zelfregulerend leren draait immers om context! Wat gebeurt er als je dat buiten beschouwing laat?

De olifant in de kamer

Toen gevraagd werd naar de dominantie van de cognitieve (belasting)theorie in het discours omtrent leren in sommige landen, wist de gerespecteerde onderzoeker Deborah Butler de olifant in de kamer te benoemen. Ze suggereerde op elegante wijze een broodnodige verschuiving in de onderzoekscultuur en stelde voor om de discussie steeds te laten vertrekken vanuit het doel. Als ons doel is om leerlingen te versterken en voor te bereiden op levenslang leren, moeten we een meer holistische benadering van leren aannemen en wellicht onze blik verbreden.

Wat maakt een strategie effectief?

Door ons alleen te richten op 'de' - in het algemeen - meest effectieve cognitieve leerstrategieën, negeren we het belang van metacognitieve en affectieve strategieën, en vergeten we de cruciale rol van context. Als onderzoekers weten we dat we de effectiviteit van een strategie alleen kunnen beoordelen op basis van het doel van de leerling en de context. Velen van ons citeren Paul Pintrich's definitie en helpen zo het idee te verspreiden dat zelfregulerend leren wordt geleid en beperkt wordt door de doelen van leerlingen en de contextuele kenmerken van hun omgeving.

Helaas negeren heel wat studies, vaak net die studies die scholen bereiken, het belang van het adaptieve karakter van strategie-gebruik.

Een voorbeeld hiervan werd perfect geïllustreerd door Andrew Butler in zijn keynote. Het herlezen van materiaal wordt over het algemeen als een ineffectieve strategie beschouwd. Maar als een leerling tijdens de eerste lezing afgeleid was door Netflix, kan het herlezen juist enorm nuttig zijn. Bovendien kan de manier waarop leerlingen 'herlezen' interpreteren, zoals zij dat invullen op enquêtes, verschillen van hoe een onderzoeker het begrijpt.

Evenzo wordt 'uit het hoofd leren' vaak bekritiseerd, maar in sommige situaties is dit wel degelijk de meest effectieve strategie voor leerlingen. Denk maar aan situaties waarbij toetsen vooral memorisatie belonen of als testmomenten kort na de lessen plaatsvinden en leerlingen niet worden verwacht de stof op lange termijn te leren.

Mindfulness-technieken vormen een ander gebied waar context belangrijk is maar vaak genegeerd wordt. Grootschalige mindfulness-programma's op scholen laten vaak geen significante impact zien op leerresultaten, waardoor sommigen concluderen dat mindfulness tout court uit scholen moet worden geweerd. Maar mindfulness-technieken kunnen buitengewoon nuttig zijn voor leerlingen die geconfronteerd worden angst of overweldigd worden door andere emoties. Als we - vanuit een cognitief perspectief - willen dat onze leerlingen omgaan met ‘wenselijke moeilijkheden’, moeten we hen ook uitrusten met de zelfregulatiestrategieën om die uitdagingen emotioneel aan te kunnen.

Van 'strategieën hebben' naar 'strategisch zijn'

Ik had een persoonlijk AHA-moment terwijl ik luisterde naar Deborah Butler's keynote, die de EARLI SIG16-conferentie afsloot. Haar onderzoek herinnert ons eraan dat we leerlingen moeten versterken door hen te leren 'strategisch te ZIJN', en niet alleen effectieve strategieën te bezitten.

Dit betekent dat we leerlingen moeten helpen eigenaar te worden van hun strategieën en beslissingen. Het reduceren van ZRL tot het expliciet onderwijzen van cognitieve strategieën kan leiden tot valkuilen. Leerlingen moeten begrijpen wanneer en waarom een strategie het beste werkt, rekening houdend met hun doelen en context. Cognitieve strategieën beïnvloeden leerresultaten, maar andere factoren - zoals het begrijpen van doelen, het omgaan met emoties of hulp zoeken - spelen ook een cruciale rol.

Hoe kunnen we leerlingen dan helpen om strategischer te worden?

dr. Butler suggereert drie manieren waarop we onze leerlingen kunnen versterken:

1. Geef prioriteit aan eigenaarschap

   Allereerst is het van groot belang dat leerlingen eigenaarschap ervaren in het kiezen van strategieën. Een leerling die in eerste instantie het neerschrijven van een structuur (outline) als schrijfstrategie afwees, kan de strategie toch nuttig leren vinden wanneer ze de vrijheid krijgt om zelf te beslissen of en zo ja wanneer ze de strategie toepast. Om haar standpunt te onderbouwen, liet Deborah Butler een brief zien die ze ontving van een leerling die uitlegde hoe blij ze was dat ze, ondanks een uitdagende situatie op school, erin slaagde om het aan te pakken en een strategie te vinden om de situatie te overwinnen.
   

2. Over-assisteer of vereenvoudig niet teveel Ten tweede moeten we vermijden dat we leerlingen hun autonomie ontnemen door hen te veel te helpen. Het werk van Deborah Butler met leerlingen die leerproblemen hebben, heeft aangetoond dat hen te simpele, stapsgewijze strategieën geven hun vermogen om strategisch te denken in de weg kan staan. In plaats van onafhankelijkheid te bevorderen, beperkt zo'n aanpak hun kansen om te leren hoe ze zich kunnen aanpassen en strategisch kunnen denken in verschillende contexten.
   

3. Begin met het doel Ten derde is het begrijpen van het doel van een activiteit essentieel om strategieën effectief te kunnen kiezen en aanpassen. Deborah Butler geeft een illustratief voorbeeld van leerlingen met ontwikkelingsmoeilijkheden die een rigide methode werd geleerd om tafels af te ruimen. Deze aanpak leidde niet alleen tot inefficiënt werken door al schone tafels te poetsen terwijl klanten met een vuile tafel elders wachtten, maar onderschatte ook het potentieel van de leerlingen om strategisch te denken. Het ontzegde hen de kans om adaptieve denkvaardigheden te ontwikkelen. Een effectievere aanpak zou beginnen met het duidelijk uitleggen van het doel - het vrijmaken van tafels voor klanten - en vervolgens leerlingen begeleiden bij het plannen en aanpassen van hun strategieën op basis van de directe context en behoeften.

Waarom het oké is dat we (nog) geen ZRL-encyclopedie hebben

Wanneer ik scholen begeleid, vragen leraren me regelmatig of ik een lijst heb met concrete en effectieve strategieën die ze aan hun leerlingen kunnen leren. Ik heb mijn eigen - licht humoristische - manier om deze vraag te beantwoorden. Een aanpak die ik misschien op een ander moment zal delen.

Wanneer leraren vragen of er een uitgebreide lijst is van effectieve strategieën die ze kunnen gebruiken om aan te leren, begrijp ik de verleiding om er een te geven. Veel onderzoekers hebben al producten gecreëerd, zoals kaartensets met concrete strategieën, om leraren te ondersteunen. Iets wat ik misschien op een dag zelf ook zal doen. Maar als ik nadenk over de inzichten uit deze blog, besef ik dat het aanbieden van zo'n lijst ons kan leiden naar net die valkuil die we proberen te vermijden in de klas.

Een generieke lijst met direct onderwijsbare ZRL-strategieën zou leraren kunnen overweldigen in plaats van hen in staat te stellen om 'strategische denkers' te zijn, gebaseerd op hun specifieke onderwijsdoelen en contexten. In plaats daarvan moeten we ons richten op het bevorderen van eigenaarschap en leraren aanmoedigen om strategieën te verkennen en aan te passen die passen bij hun unieke onderwijssituatie.

Een bevrijdende afsluitende gedachte

Leerlingen in staat stellen om strategisch te worden, gaat verder dan alleen het aanbieden van een lijst met strategieën. Het vereist het koesteren van hun vermogen om te onderscheiden wanneer en waarom ze deze strategieën effectief kunnen inzetten, in lijn met hun persoonlijke doelen en de contexten die ze tegenkomen.

In plaats van docenten en leerlingen te overweldigen met eindeloze lijsten strategieën, zouden we ons moeten richten op het benutten van de strategieën die ze al kennen, en hun vermogen verbeteren om weloverwogen keuzes te maken.

Door reflectie op het gebruik van strategieën aan te moedigen en leerlingen te begeleiden om passende acties te ondernemen, zullen we echt adaptieve leerlingen ontwikkelen. Deze benadering bevrijdt niet alleen docenten van de verlamming door eindeloze strategieopties, maar stelt ook leerlingen in staat het leren zelf in handen te nemen en strategische beslissingen te nemen die hen nog een leven lang zullen helpen leren.