%20(1)_edited.png){kind=logo}
Stel je voor: leerlingen die niet alleen ‘boekhouden’ leren, maar ook écht de waarde ervan ervaren. Dat is precies wat er gebeurt in StarBox, een leerbedrijf binnen Campus Russelberg. Maar voordat je denkt: “Wat een geweldig idee, dat kopieer ik morgen naar mijn school” – even een kleine waarschuwing. Het succes van StarBox zit niet in het simpelweg opzetten van een leerbedrijf. Het zit ‘m in hoe dit leerbedrijf ZRL-vaardigheden ontwikkelt en hoe goed de randvoorwaarden op orde zijn. Laten we eens inzoomen op wat StarBox zo krachtig maakt en hoe jij dit in jouw schoolcontext kunt vertalen.
Deze blogpost is een uitgebreidere reflectie op het Klasse artikel 'Zoveel meer dan winkeltje spelen' waarop ik in de editie van december 2024 al beknopt feedback mocht geven. Je kan het artikel hieronder downloaden.
Waarom werkt StarBox? (als je het bekijkt vanuit zelfregulerend leren)
1. Een authentieke context waarin ZRL tot leven komt
StarBox is een echt bedrijf. Leerlingen beheren de boekhouding, regelen logistiek, plannen campagnes en bedienen klanten. En net dat realiteitsgehalte maakt het verschil. Wanneer leerlingen slechte keuzes maken – niet plannen, geen hulp vragen, of slecht monitoren – heeft dat directe gevolgen: hun collega’s zitten vast, klanten worden niet geholpen, of de cijfers kloppen niet. Deze concrete impact zorgt ervoor dat leerlingen de waarde van ZRL-vaardigheden inzien.
2. De kracht van uitdaging en directe gevolgen
Een veelgehoorde frustratie van leraren is dat leerlingen ‘geen motivatie’ lijken te hebben om ZRL-vaardigheden zoals plannen, hulp vragen of monitoren in te zetten. Vaak komt dit omdat leerlingen ermee wegkomen om die vaardigheden niet – of niet effectief – te gebruiken. Ze maken een onbewuste kosten-batenanalyse: “Wat levert het me op als ik hier mijn tijd en energie in steek?” Bij StarBox is de uitkomst van die analyse anders. Als leerlingen hier niet plannen of hulp vragen, merken ze meteen de gevolgen: collega’s komen in de problemen, klanten raken ontevreden, of de verkoopcijfers dalen. Deze directe feedback geeft leerlingen een krachtige reden om wél effectieve strategieën te gebruiken. Het succes van het bedrijf hangt immers af van hun inzet.
3. Ruimte voor reflectie
StarBox biedt een context waarin leerlingen leren prioriteren en evalueren. Bijvoorbeeld: “Waarom gaf je voorrang aan de winkelopdracht en liet je dat andere vak even liggen?” Zulke gesprekken, die in de literatuur bekend staan als 'metacognitieve gesprekken', brengen leerlingen bij hoe ze keuzes maken en wat de gevolgen daarvan zijn. Deze gesprekken volgen direct op concrete ervaringen van leerlingen en helpen hen niet alleen hun strategieën te analyseren, maar ook om inzicht te krijgen in hun eigen leerproces. Dit zijn geen vrijblijvende oefeningen, maar reflecties op echte uitdagingen die bijdragen aan het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden én kennis. Die kennis over zichzelf en welke ZRL-vaardigheden ze wel en nog niet goed inzetten, kunnen ze ook inzetten in andere vakken. Om die transfer mogelijk te maken, werken de begeleiders van StarBox best actief samen met hun collega's die de andere vakken geven. We weten immers dat leerlingen zelf vaak niet zien dat ze ZRL-vaardigheden die ze in de ene context goed inzetten (bv. StarBox) ook elders kunnen benutten. Daar anticipeer je als team best op. Zo profiteren ook andere vakken van wat leerlingen op vlak van ZRL leren in StarBox. Mooi meegenomen toch?
4. Het nut van taakwaarde
Het team achter StarBox wilde leerlingen motiveren door de relevantie van vakinhoud te versterken. In plaats van een fictieve boekhouding krijgen ze te maken met échte financiën. Dat maakt vakinhoud direct nuttig en vergroot de motivatie. In ZRL-termen heet dit ‘taakwaarde’: als leerlingen zien waarom iets belangrijk is, zijn ze sneller geneigd om de bijbehorende vaardigheden in te zetten.
5. Balans tussen autonomie en begeleiding
Hoewel leerlingen veel verantwoordelijkheid dragen, worden ze niet zomaar aan hun lot overgelaten. Leraren begeleiden hen zowel bij het bereiken van hun inhoudelijke doelen als bij het plannen, monitoren en reflecteren. Te veel autonomie zonder begeleiding kan leerlingen overweldigen, maar een goed begeleide leeromgeving zoals StarBox biedt het beste van twee werelden.
Op welke manier ondersteunt StarBox ZRL?
StarBox is een schoolvoorbeeld van ‘indirecte ondersteuning’: een leeromgeving creëren waarin leerlingen uitgedaagd worden om ZRL-vaardigheden te gebruiken. Je lokt de vaardigheden als het ware uit. Maar ZRL ondersteunen vraagt meer dan dat. Het vergt een mooie balans van de volgende vier ondersteuningsvormen:
Expliciete ondersteuning: Leerlingen hebben begeleiding nodig om ZRL-vaardigheden éérst te begrijpen en te oefenen. Dit omvat uitleggen wat een strategie is, waarom deze nuttig is, wanneer je deze gebruikt, en hoe je dat aanpakt.
Impliciete ondersteuning: Moedig leerlingen aan om de expliciet aangeleerde strategieën toe te passen. Dit kan door de strategie voor te doen, hen eraan te herinneren, of er feedback op te geven.
Indirecte ondersteuning: Creëer authentieke, uitdagende leeromgevingen zoals StarBox, waarin leerlingen bijna vanzelf hun ZRL-vaardigheden moeten gebruiken om te slagen.
Transfer ondersteuning: Help leerlingen hun metacognitieve kennis te ontwikkelen, zoals inzicht in zichzelf als lerende en in de vaardigheden die hen helpen presteren. Dit omvat acties om vaardigheden uit een specifieke context (zoals StarBox) ook in andere situaties (zoals andere vakken of studeren voor examens) in te zetten.
Wil je nu als school zelf een leerbedrijf opzetten met de intentie leerlingen te versterken in hun zelfregulerende vaardigheden? Zorg er dan voor dat je de vier ondersteuningsvormen integreert. Het artikel in Klasse omschrijft krachtig hoe een leerbedrijf leerlingen aanmoedigt hun ZRL-vaardigheden te gebruiken, met een nadruk op de indirecte ondersteuning van ZRL. Toch is het belangrijk te beseffen dat een succesvolle werkvorm als deze niet enkel afhankelijk is van die indirecte ondersteuning. We mogen aannemen dat dit lerarenteam ook expliciete en impliciete ondersteuning biedt, waarbij ze leerlingen niet alleen autonomie geven, maar hen ook actief begeleiden bij het leren en toepassen van ZRL-vaardigheden. Een valkuil voor scholen die soortgelijke werkvormen willen overnemen, is om te verwachten dat leerlingen vanzelf met deze vaardigheden aan de slag gaan. Zonder expliciete instructie en impliciete ondersteuning zal een dergelijke aanpak waarschijnlijk minder succesvol zijn. Het is juist de combinatie van deze ondersteuningsvormen die maakt dat leerlingen effectief kunnen groeien in hun zelfregulatie.
Tips voor wie een eigen ‘StarBox’ wil starten
1. Werk samen en wees vakoverstijgend
Zorg dat leerlingen inzicht krijgen in hoe leerdoelen samenhangen. Zoek ook samen uit hoe ze zelf kunnen monitoren of die doelen bereikt worden. Zonder deze expliciete koppeling met de te behalen leerdoelen kan een project als losstaand aanvoelen.
2. Zorg voor stapsgewijze begeleiding
Start met kleine, haalbare projecten voordat je een volledig leerbedrijf opzet. Laat leerlingen wennen aan het idee van zelfregulatie door concrete taken waarin ze feedback en begeleiding krijgen.
3. Lees je in
Begrip van ZRL-theorie kan een wereld van verschil maken. Verdiep je bijvoorbeeld in het model van Zimmerman om helder te krijgen welke vaardigheden je leerlingen wilt aanleren en hoe je dat kunt doen.
4. Reflecteer gericht
Eens je beter weet welke de specifieke ZRL-vaardigheden zijn die mee verklaren hoe goed je leerlingen zullen presteren, hoe specifieker je ook reflectievragen vorm kan geven. Het team geeft in het artikel aan zelf nog te willen groeien in het reflecteren met leerlingen. Overweeg daarom om samen meer woordenschat rond zelfregulerend leren op te bouwen. Neem bijvoorbeeld de vaardigheid 'zelfinstructies'. Die houdt in dat je jezelf terwijl je aan een opdracht werkt toespreekt op een manier die je helpt focussen. Het omgekeerde kan ook. Veel van wat je zegt kan je ook net demotiveren of afleiden. Met welke van volgende reflectievragen denk je dat je dit aan de oppervlakte krijgt?
Algemeen: 'Wat heb je geleerd de afgelopen weken? Wat waren uitdagingen en welke actiepunten neem je daaruit mee?'
Gericht: “Wat waren momenten waarop je de handdoek in de ring wou gooien of echt tegen iets opkeek? Wat zei je op dat moment tegen jezelf? Ben je je daar bewust van? Wist je dat dit een grote invloed heeft op wat je vervolgens doet? Laten we de komende weken daar eens wat gerichter op letten en wat informatie over verzamelen. Wie weet wat komen we over onszelf te weten.”
Takeaways voor wie geen leerbedrijf wil starten
Niet elke school heeft de middelen of mogelijkheid om een volledig leerbedrijf op te zetten. Toch kun je veel leren van StarBox:
Krijg je leerlingen niet gemotiveerd om eens een nieuwe strategie uit te proberen?
Leerlingen maken onbewust een kosten-batenanalyse. Stel, je wil dat ze tijdig beginnen studeren voor een toets. Als ze vervolgens een toets goed afleggen door de avond ervoor te blokken, waarom zouden ze dan het studeren dan spreiden? *Zorg dat effectieve strategieën beloond worden*. Bijvoorbeeld: voeg toetsvragen toe die belangrijke stof testen, maar al enkele weken geleden behandeld werd.
Werk met authentieke opdrachten
Laat leerlingen werken aan taken waarbij ze de waarde en relevantie van wat ze leren direct ervaren.
Stimuleer metacognitieve gesprekken
Reflecteer samen met leerlingen over hun keuzes en strategieën.
Koppel ZRL aan bestaande vakken
Gebruik bestaande lessen om expliciet ZRL-vaardigheden aan te leren en te oefenen.
Creëer kleine momenten van autonomie
Laat leerlingen experimenteren met verantwoordelijkheid en het plannen van taken in een veilige context.
Blijf ondersteuning bieden
Zelfregulatie ontstaat niet vanzelf. Expliciete en impliciete begeleiding blijven cruciaal.
Van inspiratie naar actie
StarBox laat zien hoe krachtig een authentieke leeromgeving kan zijn voor het ontwikkelen van ZRL-vaardigheden. Maar het is geen kant-en-klare oplossing. Wil jij in jouw school aan de slag met ZRL en leren hoe je dit op een duurzame manier kunt aanpakken? Laat het me weten – ik help je graag op weg met begeleiding die aansluit bij jouw unieke context.
Zin om aan de slag te gaan? Begin klein, reflecteer samen met je team, en ontdek hoe ZRL je leerlingen niet alleen zelfstandiger maakt, maar ook beter voorbereid op de ‘echte’ wereld.
Wie weet wordt jouw school het volgende inspirerende praktijkvoorbeeld – geen kopie van StarBox, maar iets dat perfect past bij jullie eigen visie.
Comments